لیسگ(پرتو آفتاب)

گویش فئیلی  نقطه اتصال و تلاقی  گویشهای لری

قوم لر یکی از اصیل ترین و پر افتخار ترین اقوام ایرانی است  که مرزهای تاریخی – فرهنگی آن از عراق تا شیراز را شامل می گردد و در گذشته  به این  پهنای گسترده "لرستان"  یعنی "موطن لرها"اطلاق  می شد.زبان لرها جزء شاخه غربی  زبانهای ایرانی است.زبان لری را می توان حد فاصل زبان "فارسی"و زبان"کردی" دانست؛به همین دلیل گاه به اشتباه آن را گویشی از فارسی وگاه گویشی از زبان کردی  ذکر کرده اند.مردمان لرزبان به گویشهای متنوعی سخن می گویند ؛بعضی از گویشهای لری  با حفظ اصالت لری خود به فارسی و بعضی دیگر به کردی نزدیک می باشند.گویشهای لری عبارتند از:

1.لکی:الشتر،نورآباد،کوهدشت،هرسین ،صحنه،قسمتهایی از ایلام ، قسمتهایی از کرمانشاه ، قسمتهایی از خرم آباد، قسمتهایی از بروجرد، قسمتهایی ازنهاوند، قسمتهایی ازتویسرکان.

 2. فئیلی : خرم آباد،درود،چگنی،اندیمشک،پلدختر،دره شهر،دهلران،لوشان، وقسمتهایی ازشوش و قزوین.

3. ثلاثی: بروجرد ،ملایر،نهاوند،تویسرکان ،کنگاور  و شازند اراک.

4. بختیاری:استان چهار محال بختیاری،قسمت اعظم خوزستان،الیگودرز، ازنا  و قسمتهایی از اصفهان.

5. ممسنی: نورآباد  ممسنی، شهرستان رستم ، قسمتهایی ازکازرون و قسمتهایی از استان بوشهر.

6. کهکیلویه و بویر احمدی:استان کهکیلویه و بویر احمد،دیلم،گناوه وقسمتهایی از خوزستان.

گویشهای لری را می توان به سه  شاخه  بزرگ تقسیم کرد:

الف)شاخه شمالی:که گویش لکی را شامل می شود.

ب)شاخه مرکزی:که در بر گیرنده گویش های فئیلی و ثلاثی است.

ج)شاخه  جنوبی:که گویش های بختیاری،ممسنی ،کهکیلویه و بویر احمدی را در بر می گیرد.

شکل اول :

جدول تقسیم بندی گویشهای لری

لازم به ذکر است که در بعضی تقسیم بندیها گویش کلهری را جزء شاخه شمالی  و  کومزاری و گویشهای جنوب استان فارس نظیر لاری و لامردی نیز جزء شاخه جنوبی  زبان لری ذکر گردیده است.

شکل دوم :

پیوستار  گویشهای لری با توجه به عامل نزدیکی به زبانهای اقوام خویشاوند فارسی و کردی 

به نظر نگارنده  "لکی" را به دلیل ویژگی های زبانشناسی  و تأثیر پذیری کمتر از سایر زبانها  می توان اصیل ترین گویش لری به حساب آورد. در بین گویشهای لری ؛گویشهای بختیاری،ممسنی ،ثلاثی و،کهکیلویه و بویر احمدی به فارسی و گویش لکی به کردی  نزدیکند و گویش فئیلی  را می توان گویش ربط دهنده و  نقطه تلاقی و اتصال گویشهای  کرانه ای(جنوبی و شمالی) لری دانست. دلیل این ادعا  اشتراک  بسیار زیر نظامهای این گویش با سایر  گویشهای لری است به شکلی که می توان ادعا کرد که  اشتراکاتی که گویش فئیلی با گویش لکی دارد بسیار بیشتر از اشتراکات گویش های  جنوبی ( بختیاری  ، ممسنی ،کهکیلویه و بویر احمدی) و یا ثلاثی با لکی است و بلعکس اشتراکات  گویش فئیلی با گویش های   جنوبی(بختیاری  ، ممسنی ،کهکیلویه و بویر احمدی) ، بسیار بیشتر از اشتراکات   لکی یا ثلاثی با این گویشها است و همچنین  اشتراکاتی که گویش فئیلی با گویش ثلاثی دارد بسیار بیشتر از اشتراکات  گویشهای جنوبی ( بختیاری  ، ممسنی ،کهکیلویه و بویر احمدی) و یا لکی با ثلاثی است .  گویش فئیلی   خود از سه زیر مجموعه تشکیل شده است که عبارتند از :خرم آبادی،چگنی و بالاگریوه.در شکل زیر نحوه به هم پیوستگی گویش فئیلی با سایر گویش های لری نشان داده شده است.

شکل سوم :

اشتراک لهجه های گویش فئیلی با سایر گویش های لری

 همانطور  که در شکل نشان داده شده است  لهجه خرم آبادی را می توان به گویش ثلاثی  ، لهجه بالا گریوه ای را  به گویشهای جنوبی(بختیاری  ، ممسنی ،کهکیلویه و بویر احمدی) و لهجه چگنی را به گویش لکی نزدیکتر دانست. قطعآ این ادعا می بایست همراه با شواهد و ذکر نمونه هایی باشد که در بخش دوم   مستنداتی در جهت تآیید این ادعا ارایه خواهد شد.